������Ƶ

Kā ka luna hoʻoponopono nota: Unuhi ʻia na Ākea Kahikina. Click here to read this article in English.

Ua hoʻomaka ʻia ka lā hana ma ka hola 7 o ke kakahiaka ma ka Pōʻaono me kekahi haʻiʻōlelo no ka hana palekana a me kekahi pule ma ke kahua hoʻokū kaʻa o Safeway ma Lāhainā. 

Ua ʻaʻahu nā limahana i nā pūliki palekana a me nā kāmaʻa nuku kila. Ua loaʻa nā hōʻailona no ka Environmental Protection Agency i kekahi mau kānaka. ʻO kekahi ʻē aʻe, ua ʻaʻahu lākou i ka ʻulaʻula, ka waihoʻoluʻu no Lāhainā. Ua hui pōʻai nā limahana a paʻipaʻi lima ma ka wā i pule aku ai ʻo Ikaika Kapu ma ka ʻōlelo �Ჹ�ɲ���ʻ��, ka ʻōlelo kupa o �Ჹ�ɲ���ʻ�� nei. 

Ma hope aku, ua wehewehe aku ʻo Kapu i ke koʻikoʻi o ka ʻaha kakahiaka. 

“Na ka pule e hoʻopalekana. Na ia mea e hoʻopalekana i nā kānaka nāna e hana nui nei,” wahi a Kapu. 

ʻO Kapu kekahi o nā mea nānā moʻomeheu he 20 mai ka hui ʻo , he hui waiwai hoʻopuka ʻole i loaʻa ʻole ko lākou keʻena ma ke alahele ʻo Front ma hope o ke ahi ma ka lā 8 o ʻAukake, ʻo ia hoʻi kekahi o nā kūkulu he 2,200 i ʻai ʻokoʻa ʻia e ke ahi. 

Ma ka hopena o ia lā hana, ua pule pani ʻo Kapu i hiki i nā limahana ke hoʻonā i nā hihia o loko i hoʻoili ʻia paha ma luna o lākou ma kā lākou hana ʻana. 

“Ma ʻaneʻi, ma �Ჹ�ɲ���ʻ�� nei, he poʻe haipule mākou,” wahi āna. 

ʻO nā ʻuhane o nā kānaka he 99 i hala loa i ke ahi, ke ʻauana nei paha lākou ma ke koena, a ʻo ka pule ka hana e kaʻawale pono ai ke kanaka a me ka hana ma mua o ka hoʻi ʻana i ka ʻohana, wahi āna. 

Ka Hoʻomau Moʻomeheu

Ua hai ʻia ʻo Na Aikane o Maui ma ke ʻano he limahana ʻaelike ma lalo o , he hui kūkākūkā no ka mālama ʻāina ʻana ma lalo o he $4 biliona ma ka makahiki 2022, ke helu ʻia nei ʻo he hui ilihune, ʻoiai, he hui ʻŌiwi ia, no laila, ������ʻ�� nui ʻia ua hui nei he nui ma ka hai pekelala ʻana.

Na ka EPA i hāʻawi aku iā EQM i kekahi no ka hoʻoponopono ʻana i nā mea like ʻole no ke kūkulu hou ʻia ʻana o Lāhainā. I laʻana, ʻo ke kuleana nō ka hoʻomau ʻana i ka moʻolelo moʻomeheu o ke kaona me ka mea i hiki ma ka hoʻomaʻemaʻe ʻana. 

Ma ka Pōʻaono, ʻo ka hemo ʻana i nā mea maikaʻi ʻole mai nā ʻāina home i ʻai ʻia e ke ahi, ua pau ia mau mea i ka hemo ʻia ma ke ʻano he 80%. Pili kēia hana i nā pākali, nā pena,  ʻūheheʻe, mea uila, mea hoʻomake mū, a me nā mea ea. 

Ke pau ka hana a ka EPA, na ka e alakaʻi i ka hana ma hope pono, a ʻo ia nō ke hoʻomaka ana i ka māhele ʻelua o ka hoʻomaʻemaʻe ʻana. E hemo ana nā hui limahana mīkini nui i nā ʻōpala he 700,000 kana. E lawe ʻia aku ana kekahi i ʻAmelika, a e noho paʻa ana kekahi ma ka waihona ʻōpala ma Maui, wahi a ke Corps. 

no ka hōʻoia ʻana i nā hui limahana “e hana no ka poʻe o Maui me ke kānalua ʻole i ka mālama pono ʻana i nā mea moʻomeheu koʻikoʻi,” wahi a Col. Jess Curry, he luna kaua no ka Recovery Field Office,

I kēlā pule aku nei, ua hāʻawi aku ka pūʻali koa i kekahi palapala ʻaelike he $19 miliona iā , he hui ma Honolulu i ʻona ʻia e kekahi wahine, no ka nānā moʻomeheu ʻana i ka hoʻomaʻemaʻe ʻana. 

ʻO nā limahana i hai ʻia ma lalo ona, ʻo ia nō ʻo Na Aikane o Maui, Aina Archeology, a me . E kālele ana kā lākou hana i ke ana ʻana i ka pohō ahi, ka nānā ʻana i nā ʻāina moʻomeheu a me ka hoʻoholo ʻana i ka hoʻolālā hulikoehana ma lalo o ke aʻoaʻo ʻana mai ka Federal Emergency Management Agency. 

Koi ua hoʻolālā hulikoehana nei i nā loea me ka ʻike kuʻuna e nānā i ka hemo ʻōpala ʻana. Pili ko lākou kuleana i ka mālama ʻana i nā ʻaha moʻomeheu a me ka nānā ʻana i mea e pohō ʻole ai nā kumu waiwai moʻomeheu, wahi a Edward Rivera, he wahaʻōlelo no Corps, ma kekahi leka uila. 

ʻO ka nānā ʻana o nā kamaʻāina a me nā loea moʻomeheu ma kahi e hemo ai ka ʻōpala, he mea nō paha ia e ʻoluʻolu ai nā ʻohana hale ʻole i ke ahi, wahi a Aaron Poentis, he loea kūkulu hou ma hope o nā pōpilika. 

“He kūlana kēia i nui ai ka hihia,” wahi a Poentis, ka mea nāna e hana nei no , a he mau keʻena ko ia hui ma Oʻahu a me Maui. 

Inā ʻo kēlā kou ʻāina, a nānā mahaʻoi nā limahana aupuni i kāu mau mea, ʻoluʻolu ʻole nō hoʻi ʻoe i kēlā hana kekahi, wahi āna. 

Hōʻoia nā mea nānā moʻomeheu, e hana ʻia ana ka hana me ka hōʻihi nui ma kekahi kūlana ʻeha loa i nui ai ka hihia, wahi a Poentis. 

Ua ʻaelike mai ʻo Namea Hoshino. 

“Ua luku ʻia kēia wahi e ke ahi. Pono iā kākou ke kiaʻi i ko kākou ʻāina kapu,” wahi a Hoshino, he kupa no Lāhainā nānā e hana nei ma ke ʻano he mea nānā moʻomeheu. 

Hoʻomaʻamaʻa ʻia nā mea nānā moʻomeheu i ke olakino a me ka palekana maikaʻi ma ka hana ʻana i nā makelia maikaʻi ʻole. Hana lākou he ʻeono lā i kēlā me kēia pule, a he 12 hola hana o ka lā, a na lākou e kuhi i nā mea koʻikoʻi i ka moʻomeheu a hōʻoia i ka hoʻomaʻemaʻe ʻana me ka hōʻihi. ʻAʻole kākaʻikahi ko lākou ʻimi ʻana i nā koena kanaka, wahi a nā luna mai ka EPA. 

I loko nō o ka maʻa ʻole o nā mea nānā moʻomeheu i ka hulikoehana, he ʻike kupa ko lākou, wahi a Hoshino. 

“ʻO ia ka hana pono ʻana. Inā ʻaʻole mākou ma laila, ʻo wai hou aʻe? ʻO wai lā ke hoʻopololei a hoʻoponopono pēlā?” wahi āna. 

Wahi a ka luna pōpilikia o ka EPA no ka hoʻomaʻemaʻe ma ka Pōʻaono, ua mōakāka ia mai kinohi mai, pono i ka pane pekelala i ka pōpilika ma Maui Komohana ke mālama ʻia ma kekahi ʻano ʻokoʻa ke hoʻohālikelike ʻia me nā pōpilikia ahi ʻē aʻe. 

“Ua maopopo iā mākou, he pono ka hana ʻana me ka hōʻihi nui ʻana i ka moʻomeheu,” wahi a Chris Myers. “Pono ke hōʻihi ʻia nā loina a pau.” 

Koi ʻIa Ka Mālama Kikoʻī ʻAna

Kaulana loa ʻo Lāhainā i nā Kānaka Maoli, ka poʻe ʻōiwi o �Ჹ�ɲ���ʻ�� nei, no ka mea, ʻo Lāhaina ke kapikala kahiko o ke Aupuni �Ჹ�ɲ���ʻ�� a me ka home o nā aliʻi kūlana kiʻekiʻe loa. 

I loko nō o ka nui o nā kōlea e mūkīkī ana i nā mai tai ma laila i kēia wā, ʻo Lāhainā ka piko politika o ko Maui mau aliʻi. Ua noho ka ʻohana aliʻi Kamehameha ma Lāhainā no nā makahiki he 50 a ʻoi a hiki i ka makahiki 1845, ka wā i neʻe ai ka noho o ke aupuni i Honolulu nei. 

Ma ka hala ʻana o nā kekeke, ua lilo ke kaona nani i wahi i hui ai nā moʻomeheu like ʻole ma muli o ka hiki ʻana mai o selamoku, ka mahikō, a me ka hoʻokipa malihini. Ua lilo ia kaona i home noho papa no nā ʻohana he Pilipino, he Kepanī, Pākē, Pakipika, Paniolo a pēlā wale aku. 

Me ka nānā ʻana i kona moʻolelo pohihihi a me ka nui o ke kaumaha — ka ʻoi o ka nui o nā ahi ma ʻAmelika ma kēia kenekulia — ua koi ʻia ka hoʻomaʻemaʻe kikoʻī ʻana iā Lāhainā i mua o nā maka i maʻa i ka moʻomeheu. 

Ua nui nā ʻohana i kanu ʻia ma nā ʻāina kuleana o Lāhainā, a nui hoʻi nā pā ilina i ʻike a ʻike ʻole ʻia hoʻi, wahi a Fay McFarlane, he limahana ma lalo o Na Aikane o Maui. 

Ma muli o kēia, ke hoʻāʻo nei ka EPA e hemo i nā makelia maikaʻi ʻole “me ka hōʻihi nui,” wahi a ke keʻena pekelala ma kekahi a me nā nīnauele. 

He mau pūʻiwa ko ka ʻimi ʻana ma nā ʻāina i ʻai ʻia e ke ahi. 

Ua hoʻomaʻamaʻa aku ke keʻena i nā mea nānā moʻomeheu e nānā i nā mea pahū a noi i ke kōkua loea ke pono. Ma ka Pōʻalima, ua komo nā limahana EPA i kekahi ʻāina ʻā a ua loaʻa mai ka lako kaua he 40,000 puni pōkā. 

Ua kūkākūkā ʻia ma ka hālāwai hoʻopalekana ma ka Pōʻaono. 

“Inā piha ʻole ka pahu, hiki ke kīloi ʻia ma ke ʻano he koena kila,” wahi a Rick Mehl, he alakaʻi hana no Weston Solutions Inc., he hui limahana i hai ʻia e ka EPA. 

Inā ʻaʻole pēlā, loaʻa i ka EPA nā loea mea pahū ma laila no ka nānā pono ʻana i nā mea, i hiki ke ʻike ʻia ke ʻano o ka lako kaua, wahi āna. 

ʻO nā pākali ʻiona likiuma a me nā a Tesla nāna e hōʻahu i ka ikehu, he mea hoʻoweliweli nō kēia no nā mea nānā moʻomeheu e nānā aku ai. He nui ka helu o nā kaʻa uila, nā pākali likiuma a me nā paia uila ma ka hoʻomaʻemaʻe ʻana iā Lāhaina, wahi a Myers. 

Komo mua nā hui limahana EPA i kekahi wahi no ka ʻimi ʻana i nā mea hoʻoweliweli ma mua o ka ʻae ʻia ʻana mai o nā mea nānā moʻomeheu e komo, wahi āna. 

“Komo mua mākou e hōʻoia i ka noho ʻole ʻana o nā mea i hiki ke hoʻā ʻia.” 

ʻO kā Civil Beat kūkala nūhou ʻana i pili i ke Kalana o Maui, ke uku hapa ʻia ia kūkala nūhou ʻana e nā haʻawina kālā mai ka Nuestro Futuro Foundation. 

Ua ������ʻ�� ʻia kēia papahana e ka ʻOhana o Harry Nathaniel, Levani Lipton, ka ʻOhana Mar, a me Lisa Kleissner.