Ke Hoʻopili Nei Kēia Papa ʻŌlelo Ჹɲʻ I Nā Haumāna Mai ʻAmelika A I Aotearoa
No nā kānaka he nui, he mamao nui ka hoʻonaʻauao kaiapuni ʻana ma o ka ʻōlelo Ჹɲʻ. Hoʻāʻo kekahi kahu hoʻonaʻauao hou e hoʻopōkole i ua mamao nei.
Kā ka luna hoʻoponopono nota:Unuhi ʻia naĀkea Kahikina.Clickhereto read this article in English.
I ka hoʻomaka ʻana o ka wā maʻi ahulau a me ka pani ʻokoʻa ʻia ʻana o nā kula, ua ʻike kekahi kamaʻāina no Maui ʻo Kalani Ho-Nikaido i kahi manawa kūpono e hoʻokō i kāna pahuhopu noho loa no ke aʻo ʻana mai i ka ʻōlelo Ჹɲʻ me kāna mau keiki.
No laila, ua kelepona ʻo ia i kona hoa ʻo Maile Naehu, ʻo ia ka mea nāna e aʻo i ka ʻōlelo a me ka moʻomeheu Ჹɲʻ i nā keiki no Molokaʻi, a ua noi akula ʻo ia iā ia e aʻo aku i kona ʻohana ma Zoom.
A ua ʻupu aʻela kahi manaʻo: Pehea nā mākua ʻē aʻe e makemake aku ai e hāʻawi i kēia ʻano hoʻonaʻauao me ka hoʻomaopopo ʻole no ka hoʻokō ʻana pēlā?
Ma Facebook, ua kono akula nā wāhine iā haʻi e komo i kā lāua hālawai aʻo pūnaewele me ka manuahi. Ua kau inoa nā ʻohana he 700.
ʻO ia ke kinohi o kekahi huakaʻi ʻoihana me ka waiwai hoʻopuka e kālele ana i ka hoʻomohala haʻawina pūnaewele hoihoi me ka ʻōlelo, ka moʻolelo, a me ka moʻomeheu i hiki i nā kānaka a pau ke komo, a mea ʻole ko lākou wahi noho.
Me ka hana ʻana ma ko Naehu hale kuaʻāina ma Molokaʻi, ua kuhi ʻia, he waihona manuahi kēia no nā ʻohana ma loko o ka wā maʻi ahulau, akā ua lilo ia i ʻoihana e kākoʻo aku i ʻewalu limahana me ka loaʻa kālā he ʻeono mau helu, wahi a ka hui ʻoihana.
Like ʻole ke kumu kūʻai no ke kākau inoa ʻana, he $35 ma kēlā me kēia mahina no nā papa haʻawina pūnaewele no nā haumāna kula home e kō ai ʻo Ჹɲʻ Common Core Standards, a he $99 no ke komo ʻana i nā hālāwai aʻo no nā mākua ma ka pūnaewele he ʻekolu hola. Hiki ke uku i kekahi kumu kūʻai e loaʻa ai nā hālāwai hana pūnaewele a me nā haʻawina e haku kikoʻī ʻia no nā kumu. ʻO kā ka hui ʻoihana kānela YouTube, he waihona ia no no nā kānaka i hiki ʻole ke uku.
He 13,000 mau kākau inoa o , e laʻa nā Kānaka Maoli e noho ana ma waho o ka paeʻāina, ʻo ia kahi e nele ai nā manawa kūpono ʻole e aʻo ana i ko lākou moʻomeheu.
“ʻOi aku ka nui o nā Kānaka Maoli ma Kahiki ma mua o ko Ჹɲʻ nei,” wahi a Naehu, he puka kula ʻo ia mai ke Kulanui o Ჹɲʻ ma Mānoa ma ka ʻIke Ჹɲʻ e aʻo aku ma ko Molokaʻi . “A, no laila, ʻo ke anaina i aloha nui ʻia aʻu i ʻike ai ma kaʻu mau papa, ʻo ia nō nā ʻohana i hoʻoneʻe aku, he mau Kānaka noho Kahiki lākou. He mau haumāna kā mākou no Aotearoa, ʻAukekulelia, ʻEulopa, Iāpana, a Mekiko hoʻi.”
Ma mua, ua pāpā ʻia ka ʻōlelo Ჹɲʻ ma nā kula, a ʻo ka emi nui ihola nō ia o ka ʻōlelo Ჹɲʻ. ʻO ka Hoʻōla Ჹɲʻ ma nā makahiki 1970 kai kōkua i ka hoʻopakele ʻana i ka ʻōlelo e nalowale. I loko nō o kona kūlana he ʻōlelo ʻane make loa, ke ulu aʻe nei nō ia. ʻŌlelo Ჹɲʻ nā kānaka ma luna aʻe o ka ʻōlelo Pelekania, wahi a kahiki noiʻi na ka U.S. Census Bureau.
ʻĀnō, he ʻelua kākini mau kula kaiapuni ma o ka paeʻāina. Hāʻawi ke Kulanui o Ჹɲʻ i ke kēkelē he laepua a he laeoʻo . Akā, he mamao kēia mau manawa kūpono hoʻonaʻauao i nā kānaka hoihoi ma muli o ka wahi noho a me ke kumu kūʻai.
Kālele nā mea hoʻokumu o Ka Hale Hoaka e pani hakahaka ma ka hiki ʻana o haʻi ke aʻo. ʻIʻini ka hui ʻoihana e kōkua i nā kumu ʻōlelo Ჹɲʻ i loaʻa ʻole iā lākou kahi papa haʻawina i hoʻolikelike ʻia, a pono iā lākou ke haku i kā lākou mau haʻawina ponoʻī.
Ma ke ʻano he hale kūʻai lākou i makemake ʻia e ka Ჹɲʻ Department of Education no ka ʻike Ჹɲʻ, ua hoʻolaikini ka hui ʻoihana i kā lākou pūʻulu wikiō hoʻonaʻauao, e laʻa nā pepa haʻawina a me nā kāleka hoʻopaʻa haʻawina, no ka hāʻawi ʻana aku i ko Hawaʻi mau kula aupuni. Hoʻohana pū ʻia hoʻi ua papa haʻawina nei e kekahi mau kula kaiapuni.
He nui like ʻole ko nā haʻawina no nā haumāna mai ka papa mālaaʻo a i ka papa ʻeono no ka ʻike ʻepekema, ka ʻike pili kanaka, a me ka hana noʻeau e hoʻokomo ʻia ai nā oli, nā inoa wahi pana a me ka hiʻona ahupuaʻa ma ke ʻano he ʻōnaehana mālama waiwai kūlohelohe. Ke haku ʻia nei nā haʻawina no nā keiki kula waena.
“He hoʻohui maikaʻi nō ia no nā kumu e pilikia ana paha ma ka hoʻokomo ʻana i ka ʻōlelo Ჹɲʻ i kā lākou mau papa, hiki iā lākou ke hoʻohana pū i kaʻu mau mea me nā mea a lākou e aʻo aku ai mai nā puke ʻepekema mai,” wahi a Naehu. “No laila, inā lākou e aʻo mai ana i kahi haʻawina e pili ana i nā makelia honua, hiki iā lākou ke hoʻohana pū i kaʻu mea no Papahānaumoku, ʻo ia kahi e aʻo ʻia ai ke koʻikoʻi o nā pōhaku, aʻo mākou i ke koʻikoʻi o ke one a aʻo mai mākou i ke koʻikoʻi o ka lepo i ka moʻomeheu Ჹɲʻ.”
ʻO kēia mea hana hoʻonaʻauao hou, he alahele hoʻi ia no nā haumāna kulanui e noiʻi i kahi ʻōlelo ʻōiwi e ulu aʻe ana, i loko nō o ka nele ʻana o ko lākou kula ponoʻī i nā waiwai ʻole no ka mālama ʻana i kā lākou mau papa ʻōlelo Ჹɲʻ ponoʻī.
Paipai ke Kulanui ʻo Yale i kā Ka Hale Hoaka papa haʻawina, a ke noʻonoʻo nei lākou i ka hoʻohana ʻana iā ia ma ke ʻano he kula pūnaewele no nā haumāna me he papa koho lā. Ke hoʻohana nei kahi haumāna ma Yale i ua papa haʻawina nei e aʻo ʻia ai ka ʻōlelo ma nā hālāwai aʻo pūnaewele he alo a he alo.
ʻO kā ka hui ʻoihana ʻohina o nā polokalamu pūnaewele hoʻonaʻauao, ua haku kikoʻī ʻia no nā keiki, nā mākua, nā kumu a me nā ʻohana e aʻo pū mai ana ma ka hale ma nā hopena pule. Ma luna aʻe o nā pūʻulu wikiō i hoʻopaʻa ʻē ʻia, hiki ke aʻo ʻia he alo a he alo ma ka pūnaewele.
A laila, hoʻolālā nā hoʻokumu ʻo Naehu lāua ʻo Ho-Nikaido i ka haku ʻana i mau polokalamu hoʻomaʻamaʻa mākaukau moʻomeheu no ka pae pikineki, e laʻa nā hālau kālā a me ka ʻoihana hoʻokipa malihini.
“Ke nānā nei māua i ka hoʻolauna ʻana i ka ʻōlelo maʻamau i hiki i nā limahana ma ka hōkele a me ka panakō ke ʻōlelo ma ko lākou wahi hana,” wahi a Naehu. “ʻO nā hoʻololi liʻiliʻi, e lilo nō i hoʻololi nui e hoʻomaʻamaʻa hou ʻia ai ʻo Ჹɲʻ i ka ʻōlelo Ჹɲʻ.”
Ke haku pū ʻia nei hoʻi kahi papa hoʻonaʻauao no nā pēpē.
Ua kākoʻo hapa ʻia kā Civil Beat kūkala nūhou ʻana i ke Kalana o Maui e nā haʻawina kālā na Nuestro Futuro Foundation a me Fred Baldwin Memorial Foundation.
Kākoʻi ʻia kā Civil Beat kūkala nūhou ʻana e pili i ka hoʻonaʻauao ʻana e kahi haʻawina kālā mai Chamberlin Family Philanthropy.
