Ka Hoʻonaʻauao: ʻŌlelo Nā Moho Kiaʻāina, He Pono Ke Kālā No Ka Hoʻoponopono ʻAna I Ko Ჹɲʻ Mau Kula
ʻŌlelo pū ʻo Josh Green lāua ʻo Vicky Cayetano, he koʻikoʻi ka hoʻonui ʻia ʻana o ka uku hana i nā kumu i mea e hoʻoikaika ʻia ai ka ʻōnaehana. Ua hāpai manaʻo nā moho e pili ana i nā uku kākoʻo nohona a me kahi polokalamu e aʻo i ka heluhelu a me ke kākau ʻana.
Kā ka luna hoʻoponopono nota:Unuhi ʻia naĀkea Kahikina.Clickhere to read this article in English.
He nota na ka luna hoʻoponopono: ʻO kēia ka hā o kahi pūkaʻina moʻolelo e nānā pono ana i nā pilikia kikoʻī e pili iā Ჹɲʻ a me ke ʻano o nā moho kiaʻāina Kemokalaka e hoʻoponopono aku ai i ua mau pilikia nei. A ma kēia pule, ua hui pū ʻo Civil Beat me Ჹɲʻ News Now no ma nā koho pāloka wae moho no ka hui Kemokalaka a me ka hui Lepupalika. E hoʻolaha ana ʻo Civil Beat i nā nīnauele piha ma kā mākou ʻaoʻao pūnaewele koho pāloka ʻo “Governor Race,” a ma laila ʻoe e ʻimi aku ai i ke kūkala nūhou e pili i nā mea e hiki mai ana a hiki i ke koho pāloka wae moho.
ʻIke pū ʻo Vicky Cayetano lāua ʻo Josh Green, he koʻikoʻi nui ka hoʻonui ʻana i ka uku hana no nā kumu i hiki ke hoʻoikaika ʻia nā kula aupuni ma Ჹɲʻ, a i loko nō o kekahi mau hana nui a ka ʻAhaʻōlelo i kēia makahiki e hoʻonui i ka uku hana o nā kumu, ʻaʻole paʻa ka manaʻo ponoʻī o nā moho Kemokalaka ʻelua i ka lawa o ka hana a ka mokuʻāina.
Ke paipai aku nei hoʻi ʻo Cayetano, e aho ka mokuʻāina e hāʻawi aku i ka uku nohona i hiki ke pai komo ʻia nā kumu mākaukau e koi nui ʻia nei, a ke paipai aku nei ʻo Green, e aho ka mokuʻāina e hoʻāʻo i kahi polokalamu ʻo no nā haumāna e pilikia nei, a hana ʻia kēia ma nā kula kūlanakauhale ma Los Angeles.
Ua nīnau ʻo Civil Beat i nā moho kiaʻāina Kemokalaka e alakaʻi ana e pili ana i kā lāua mau hoʻolālā koʻikoʻi loa ponoʻī no ka hoʻoponopono ʻana i ko Ჹɲʻ ʻōnaehana kula aupuni ma o ka pae ʻāina, a ua pane maila ʻo Green lāua ʻo Cayetano me kēlā mau manaʻo.
ʻO ka Lunamakaʻāinana ʻAmelika ʻo Kai Kahele, he moho kaulana ʻo ia ma ke koho pāloka Kemokalaka kekahi, a ua hōʻole ʻo ia i ka nīnauele ʻia ʻana no kēia pūkaʻina me ka ʻōlelo ʻana ma o kahi wahaʻōlelo, ʻaʻole ʻo ia hauʻoli i ke ʻano a Civil Beat e kūkala nūhou ana e pili i ka hoʻokūkū moho kiaʻāina.
Ua ʻōlelo akula ʻo Cayetano, ʻo kona hoihoi helu ʻekahi, ʻo ia ka hoʻoponopono ʻana i ka nele ʻana i nā kumu ʻole. “ʻO lākou ka laina mua, a inā ʻaʻole kākou e hoʻoponopono i kēlā, ʻaʻole e holo pono ana nā manaʻo ʻē aʻe a pau.” Ua paipai ʻo ia, hiki i kahi uku kākoʻo no ka noho hale ʻana ke hoʻēmi i ka pilikia e hōʻike ʻia nei e ke kumukūʻai pipiʻi loa no ka noho hale ma Ჹɲʻ, akā, ʻaʻole ʻo ia i hāpai aʻe i ka ʻike hou.
ʻŌlelo aku ʻo Cayetano, ʻo kēia wā he “wā ʻano ʻē,” a e aho ka mokuʻāina e ʻaʻa ma ka ʻimi ʻana i ke alahele kūpono no ka hoʻoponopono ʻana. No ka hōʻike ʻana i kahi laʻana, ua ʻōlelo akula ʻo ia, paipai ʻo ia i ka uku ʻokoʻa ʻana i nā kumu e paipai ʻia ai lākou e hana i nā wahi i nele ai ke kumu.
ʻŌlelo hoʻi ʻo ia, e aho ka mokuʻāina e paipai i nā kumu mua e noho paʻa i ka ʻoihana, a ʻōlelo ʻo ia kekahi, e paipai aku ana ʻo ia i ka Board of Education a me ka uniona kumu e “hemo i ka poʻi” no ka uku hana no nā kumu mua.
Eia hoʻi, ua hana akula ka ʻAhaʻōlelo pēlā. Ua hoʻokaʻawale nā kau kānāwai i ke kālā he $160 miliona e paipai i nā hoʻonui uku ʻelua no nā kumu loea a me ka ʻokoʻa no nā kumu ma ka ʻoihana e pani hakahaka ʻia me ka paʻakikī, e laʻa nā ʻoihana ma nā wahi kuaʻāina, ka hoʻonaʻauao haumāna kīnānā a me nā kumu ʻōlelo Ჹɲʻ.
ʻO ke kau ʻAhaʻōlelo i hoʻopau ʻia ma kinohi o Mei, ua holo pono nō ia ma ka hoʻonui ʻana aʻe i ka uku hana no nā kumu mua, a ua mālama ka Ჹɲʻ State Teachers Assocation i kahi “Unretirement Party” ma ka Pōʻakahi e hoʻomaikaʻi ʻia ai nā kumu e hoʻopaneʻe i ka hoʻomaha loa ʻana ma muli o ka uku hana i hoʻonui ʻia.
ʻO Osa Tui Jr., ʻo ia ka pelekikena o ka HSTA, a ua ʻōlelo akula ʻo ia, ʻo ka papahana i hoʻāpono ʻia e nā kau kānāwai no nā kumu mua, ʻo ia ka mea e hoʻonui ʻia ai ka uku hana o 9,000 mau kumu me ka nui he $7,000 a i $26,000 i kēia makahiki kula e hiki mai ana. Ua ʻike kahi kumu mua, ʻo ka hoʻonui uku ma ka hopena o kāna ʻoihana, hiki i kēia ke hoʻonui pū i kona mau pono keu ma ka uku hoʻomau.
ʻO Mike Hino, ʻo ia kahi kumu mua e aʻo i ka ʻike pilikanaka ma ke kula waena o Molokaʻi, ua ʻōlelo akula ʻo ia, e hoʻopiʻi ʻokoʻa ʻia ana kona kūlana he ʻelima mau pae e kēia hoʻonui uku. Ma kahi o ka hoʻomaha loa ʻana, ua ʻōlelo ʻo Hino, e kāpae ana ʻo ia i kāna palapala noi hoʻomaha loa ma Mei, a makemake ʻo ia e hoʻomau i ke aʻo ʻana.
Ma ko ka ʻAhaʻōlelo hāʻawi kālā ʻana aku no ka hoʻoponopono ʻana i ke kaulike ʻole ma ka uku hana no nā kumu mua i kapa ʻia he compression, “noʻu iho, he hōʻailona kēia e hōʻike ʻia, he mea nui ka loea ʻana, a ʻo ia ke pūlama ʻia,” wahi a Hino.
Ma ko Cayetano nīnau ʻia ʻana e pili ana i ka hoʻonui uku hana i hāʻawi ʻia e ka ʻAhaʻōlelo, ua ʻōlelo akula ʻo ia, makemake ʻo ia e ʻike i ke ʻano e hana ʻia ai ka hoʻonui uku hana. “E like me nā mea a pau, he mea nui ka mea kikoʻī,” wahi āna.
Ua ʻaelike ʻo Green, “he koʻikoʻi ka hoʻonui loa ʻana i ka uku hana no nā kumu.”
Ma kona nīnau ʻia ʻana e pili ana i ka lawa o ka hana a ka ʻAhaʻōlelo ma kēia makahiki, ua pane akula ʻo Green: “E ʻike ʻia ana nō. E ʻike kākou i ka lawa o kēlā mau hehi. Ua walaʻau wau me kahi kumu i nehinei, a i loko nō o kona aʻo ʻana aku he 14 mau makahiki, ke uku ʻia mai nei ʻo ia he $48,000 ma Kahaluʻu.”
“Inā mau no ka uku ʻia ʻana o nā kumu ma lalo o ka nui he $50,000, ʻaʻole e hiki ana iā lākou ke uku pono i ka hale, a mau nō ko lākou haʻalele ʻana, no laila, e aho kākou e hoʻopaʻa i ka hoʻonui ʻia ʻana o ka uku hana no nā kumu,” wahi āna.
Paipai ʻia ʻo Green e ka Hawaii State Teachers Association a me ka
Manaʻo hoʻi ʻo Green, he pono ka polokalamu ʻo Primary Promise. E koi kēlā polokalamu i ka mokuʻāina e hai i 200 mau limahana i nā “lumi papa pilikia loa” mai ka papa ʻekahi a i ka papa ʻekolu ma o ka pae ʻāina no ka mālama ʻana i ke aʻo ʻana he alo a he alo no ka heluhelu ʻana i nā haumāna e pilikia ana. Ua hana ʻia ka polokalamu ma o ke aupuni, wahi āna, “a ʻo kā lākou mea e ʻike ai, ma loko o ʻeono mau mahina, holo pono nā haumāna. He waiwai kūʻai maikaʻi loa kēia.” Kuhi ʻo ia, he $10 a i $12 miliona ke kumukūʻai no ka polokalamu.
“ʻO ka hoʻoholo ʻana iā Primary Promise, e makepono ana ka hopena o kā kākou mau keiki ma o ke kula waena a me ke kula kiʻekiʻe, a e makepono pū ana nā helu ma ke kula nui, a ʻo ka lanakila hoʻokele waiwai nō ia,” wahi āna. ʻŌlelo akula ʻo ia, e aho e hoʻoholo ʻia ka polokalamu ma nā wahi e maikaʻi ʻole ai ka ʻai hōʻike a me ka heluhelu ʻana.
ma ka ʻAha Lunamakaʻāinana a me ka ʻAha Kenekoa i kēia makahiki e hoʻāʻo ʻia ai ʻo Primary Promise ma ke ʻano he papahana pailaka ia, akā ua ʻōlelo ke kahu kula nui ʻo Keith Hayashi, “wahi a ke kilo i kēia wā, he ālaina paha ka ʻimi ʻana i nā limahana mākaukau hou aʻe e kākoʻo pono ʻia ai kēia mau polokalamu, ʻoiai, paʻakikī ka pani hakahaka ʻia ʻana o nā kūlana ma kēia manawa no kekahi mau kula.”
Paipai ʻia ka pila ʻAha Lunamakaʻāinana e ka HSTA no ka hoʻoholo ʻana iā Primary Promise, akā ua make nā pila ʻelua ma kinohi o ke kau.
ʻŌlelo hoʻi ʻo Green, makemake ʻo ia e kākoʻo i nā hana e holo nei no ka hoʻolaha ʻana i ka hoʻonaʻauao kula kamaliʻi i hiki ke uku ʻia. Ua hoʻokaʻawale nā kau kānāwai i $200 miliona no kēlā hana i kēia makahiki, a ʻōlelo ʻo Green, inā koho pāloka ʻia ʻo ia, e kono ana paha ʻo ia i ka hope kiaʻāina hou e alakaʻi i kēlā hana no ka papa luna hoʻokele.
Kākoʻo ʻia kā Civil Beat kūkala nūhou e pili i ka hoʻonaʻauao ʻana e kahi haʻawina kālā maiā Chamberlin Family Philanthropy.
Ua kākoʻo ʻia kēia papahana e ka ʻOhana o Harry Nathaniel, Levani Lipton, ka ʻOhana Mar, a me Lisa Kleissner.
Sign up for our FREE morning newsletter and face each day more informed.
Support Independent, Unbiased News
Civil Beat is a nonprofit, reader-supported newsroom based in Ჹɲʻ. When you give, your donation is combined with gifts from thousands of your fellow readers, and together you help power the strongest team of investigative journalists in the state.
About the Author
-
Kevin Dayton is a reporter for Civil Beat. You can reach him by email at kdayton@civilbeat.org.