He Mau Hakahaka ʻOihana He Nui Ko OHA Ma Kona Hoʻonohonoho Hou ʻAna I Kū Pilikia
Ma ka manawa like, ua loiloi kekahi mau limahana i ka hoʻohaʻalele ʻana o ua hoʻonohonoho hou ʻana nei i mau kānaka i ke keʻena.
Kā ka luna hoʻoponopono nota:Unuhi ʻia naĀkea Kahikina.Clickhereto read this article in English.
Ke hoʻāʻo nei ke Keʻena o Nā Kuleana Ჹɲʻ (OHA) e pani i nā hakahaka ʻoihana he mau kākini ma ka hoʻonohonoho hou pū ʻana e emi ai ka uku ʻana aku, akā he mea nō paha ia e hoʻohaʻalele aku i mau limahana ʻē aʻe i ke keʻena.
ʻO ka pahuhopu no ka hoʻonohonoho hou limahana ʻana i hoʻomaka ma ʻApelila ma lalo o ke alakaʻi ʻana a CEO Sylvia Hussey, ʻo ia ka mālama pono ʻana i ka uku ʻana a me ka hoʻokō ʻana i nā pahuhopu a OHA i kuhi aku ai ma ma o ka hōʻoi ʻana i kona kūlana e paipai i ka hoʻohale ʻana, ka hoʻonaʻauao, ke olakino a me ke kūpaʻa hoʻokele waiwai no nā Kānaka Maoli.
Eia naʻe, ua hoʻopuka aʻela kekahi mau limahana i ko lākou hopohopo, ua hoʻonui ʻē aku ka hoʻonohonoho hou ʻana i ka nui o nā limahana e haʻalele ana i ke keʻena ma nā māhele koʻikoʻi no OHA.
E kali ana ko OHA Papa Kahu Waiwai i ke keʻena hoʻohana a hiki i ka lā 31 o Kēkēmapa no ka hoʻopau ʻia ʻana o ka hoʻonohonoho hou ʻana, akā ua ʻōlelo akula nā lunaʻōlelo ma ka Pōʻakahi, e lohi ana nō paha ka hai ʻana i nā kānaka a hiki i ka makahiki 2022.
Ma ka hopena, ua kāpae ʻia nā ʻoihana he 60 ma muli o ka hoʻonohonoho hou ʻana, wahi a Hussey. No kekahi, ʻaʻole i pani hakahaka ʻia ma mua, a no kekahi ʻē aʻe, ua kuhi ʻia no ka hoʻokū hai ʻana. Ma o kēlā helu, ua kīpaku ʻia nā limahana he 43. Ua hāʻawi ʻia lākou a pau i kho no ka hoʻāʻo ʻana i kūlana hou ma lalo o ka hoʻonohonoho hou ʻana.
Ua haʻalele kekahi, ʻoiai ʻaʻole lākou i noʻonoʻo, ua kūpono ka mākau no kēlā mau kūlana hou. No kekahi ʻē aʻe, ua kūʻē lākou i ko Hussey alakaʻi ʻana i ke keʻena.
Ua hāʻawi ʻia nā limahana ka wā a hiki i ka lā 30 o Kēkēmapa no ke koho ʻana i ka noho a hoʻāʻo hou ʻana i nā kūlana hou a i ʻole ka haʻalele ʻana.
“Ma nā wahi a me nā pōʻaiapili like ʻole a pau, he paʻakikī ka hoʻonohonoho hou ʻana,” wahi a Hussey ma kahi nīnauele ma ka Pōʻakahi. “Ma ʻaneʻi ma OHA, ʻaʻole nō he ʻokoʻa.”
He o OHA ma kāna kahua pūnaewele, e laʻa kahi mau kūlana kiʻekiʻe ma ko OHA kaʻina kūlana, ʻo ia hoʻi nā alakaʻi paipai, nā lunaʻōlelo, nā luna hana kaiāulu, a me ke kahu keʻena, ʻo ia ke mālama i ko OHA kahua kālā me ka moʻohelu kālā.
Ke ʻimi pū aku nei ke keʻena i nā luna keʻena e mālama aku i nā hana lawelawe mea i hoʻokahu ʻia, nā mālama nuʻukia, ka mālama moʻohelu kālā a me nā waiwai ʻāina. He mau hakahaka ko ke keʻena kulekele lehulehu, ka noiʻi ʻana, ke kākau palapala haʻawina kālā, a me ka mālama moʻohelu kālā.
Ua ʻōlelo akula nā lunaʻōlelo no OHA ma kahi nīnauele ma ka Pōʻakahi, ua hoʻopilikia ʻē akula nā hakahaka i ke keʻena, a ʻo kona kaukaʻi akula nō ia i nā limahana kūikawā a me nā keʻena-pakanā e ʻauamo i mau kuleana.
Ma muli o ka nui o nā hakahaka, e pono ana iā OHA ke hoʻēmi i nā pilikia āna e kuhi aku ai ma ka ʻAhaʻōlelo i kēia makahiki me ke kālele pū ʻana i nā mea koʻikoʻi i kāna ʻōlelo nuʻukia, e laʻa ka hoʻolimalima ʻāina a me ke kanu iwi ʻana.
Ua ʻāpono akula ka papa kahu waiwai i ka hoʻolālā hoʻonohonoho hou ma Iune, a ua mālama ʻia ke kālā he $1 miliona mai nā kālā i koe e kākoʻo ʻia ai ka uku ʻana i nā uku pili, e laʻa ka hoʻomaha i hōʻiliʻili ʻia, nā uku ʻinikua a me ka uku kūʻokoʻa.
ʻO ka moʻohelu kālā i ʻāpono ʻia e nā kahu waiwai, e hoʻēmi ana ua moʻohelu kālā nei i ka nui o nā limahana piha-manawa ma OHA me kahi hana e mālama ʻia ai ke kālā he $1.5 miliona i kēlā me kēia makahiki kālā, wahi a nā palapala moʻohelu kālā. Eia hoʻi, e nui aʻe ana ke kālā e hāʻawi ʻia i nā papahana haʻawina kālā a OHA ma ke ʻano he alahele ia e hāʻawi ʻia aku ai nā waiwai i nā hui e kākoʻo aku i nā Kānaka Maoli e hoʻokahu ʻia.
Hōʻike ka pakuhi i ka moʻohelu kālā i ʻāpono ʻia e nā kahu waiwai.
Ua hōʻike ʻē akula kekahi mau limahana i ka papa kahu waiwai i ko lākou kūʻēʻē ʻana ponoʻī i ka hoʻonohonoho hou ʻana.
Ua loaʻa kahi mau koina hou i nā kūlana i hoʻopilikia ʻia.
Ua hoʻololi nui ʻia nā kūlana o nā alakaʻi hui. Ma lalo o ka hoʻonohonoho hou ʻana, e kapa ʻia ana lākou he mau “luna” me ka loaʻa ʻana o kahi mau kuleana hou iā lākou.
“ʻO ka manaʻo maoli o ka hoʻololi ʻana pēnei, ʻE ka luna, e luna ʻoe i ka hana a me ka poʻe. E loiloi i ka hana. Aia ke kuleana o kou poʻe ma luna ou,” wahi a Hussey. “ʻAʻole i kūkulu pono ʻia nā kūlana alakaʻi, a ʻaʻole hoʻi pēlā kā lākou hana.”
Ua haʻalele kahi mau limahana ma muli o ko lākou kūʻēʻē ʻana i ko OHA alakaʻi ʻana.
ʻO Lisa Victor, ʻo ia kahi luna hana kūlana kiʻekiʻe, ua haʻalele ʻo ia ma Ianuali, wahi āna, no ka mea ʻaʻole ʻo ia i makemake e ʻike iā OHA e ʻāʻumeʻume ana e like me kāna i ʻike ai ma kona hai ʻia ʻana ma ka makahiki 2015.
“ʻAʻole i ʻapakeʻe ʻo OHA, ua mōkākī naʻe ia,” wahi a Victor. “Ua hana nui mākou e hoʻihoʻi ʻia ai kēlā mau mea a pau. E kālele i ka hoʻokō a me nā kulekele ma loko.”
Ua nānā akula ʻo ia i ka pāhola ʻana o nā keʻena mai kahi mamao mai, a hopohopo ʻo ia i ka nele ʻana o OHA i ka nui ʻole o nā kānaka e mau ai kona pahuhopu nui, e laʻa ka paipai ʻana.
Ma ka Pōʻahi, ua ʻōlelo pū ʻo Hussey a me nā lunaʻōlelo no OHA, ʻaʻole hiki iā lākou ke hōʻike i ka nui o nā limahana i haʻalele keʻena ma muli o ka hoʻopilikia ʻia ana e ka hoʻonohonoho ʻana, a i ʻole ke kālā a ke keʻena i uku aku ai no nā mea e laʻa ka uku mokuna.
ʻAʻole i ʻike ʻia kēlā a hiki i ka hopena o ka makahiki, a ʻo ia ka lā palena pau no ka hoʻonohonoho hou ʻana.
Ua kuhi ʻo Hussey i ka haʻalele limahana ʻana ma kēia makahiki i nā hoʻoloi i ke alakaʻi ʻana ma ka papa kahu waiwai a me ka wā maʻi ahulau. Ua haʻalele kekahi ma hope o ko lākou ʻae ʻana i nā ʻoihana kūlana kiʻekiʻe ma nā wahi ʻē aʻe, wahi āna.
ʻO Alice Silbanuz, ʻo ia ko OHA luna hoʻopili kaiāulu kūikawā, ua ʻike ʻo ia i nā loli nui ma kāna keʻena. Ma lalo o ka hoʻonohonoho hou ʻana, ʻo ia ke keʻena mālama hoʻopili kaiāulu i hoʻokuleana ʻia me ka hoʻolaha a me ka mālama ʻana i kā OHA paʻi ʻana, e hale ana lākou i ko OHA keʻena kulekele lehulehu a me ke keʻena hoʻokō.
Ua ʻōlelo akula ʻo Silbanuz, ke loli nei ʻo OHA, a ke ʻimi nei nā limahana he nui i ko lākou wahi ma ke kahua hou me ka noi ʻana i ke kūpono a me ke kūpono ʻole o ka hui hou a me nā ʻoihana hou a me ka hoʻopili pono ʻana i ko lākou mākau, ka ʻiʻini, a me ka pahuhopu.
“ʻO kēlā ke kaʻina hana a ka poʻe e hana aku ai,” wahi āna. “He ʻae anei ko lākou e hele aku i kēlā huakaʻi…a i ʻole he ʻole ko lākou ma ka hehi ʻana aku?”
Ua ʻōlelo ʻo Hussey, ʻo kekahi mau pahuhopu o ke keʻena, e laʻa ka mālama moʻohelu kālā, ua ʻaelike ʻia ka hana i nā keʻena ʻē aʻe. Ma ka manawa like, ke kaukaʻi nei ʻo OHA i nā hui ʻē aʻe no ke kākoʻo ʻia ʻana ma nā kuleana lehulehu, e laʻa ka paipai a me nā kūkākūkā ʻana i nā Kānaka Maoli e hoʻokahu ʻia.
Ma muli o nā hakahaka, e pono ana nō paha ʻo OHA e hoʻohaiki i kona kālele ʻana i kona mau mea koʻikoʻi a e waiho i nā hui ʻē aʻe no ka paipai ʻana i nā pilikia ʻē aʻe, ke hele aku ke keʻena i ka hālāwai ʻAhaʻōlelo ma ka makahiki 2022.
“Ma kēia pōʻaiapili, ʻo ko mākou kuleana ke kākoʻo ʻana, ʻoiai he mau kānaka ʻē aʻe ko ʻoneʻi e hāpai i ka wai,” wahi a Hussey. “He mau pilikia ʻē aʻe ko mākou, e laʻa nā kuleana kuʻuna a me nā mea moʻomeheu, nā iwi kupuna, ka waiwai noho kahu ʻāina lehulehu, nā hoʻolimalima 99-makahiki — ʻo kēlā nā mea a mākou e kālele aku ai ma mua a ma waena konu.”
Ua ʻōlelo akula ʻo ia, he kaumaha nui loa ke koho e hoʻonohonoho i ke keʻena a me ke kāpae ʻana i kahi mau kūlana.
“Ma koʻu poʻo, ua ʻike ʻia ke kumu o koʻu haku hoʻonohonoho hou ʻana pēlā,” wahi a Hussey. “Ua haʻi aku koʻu poʻo a me nā lima i ka hana kūpono, akā ua ʻeha ka puʻuwai i nā limahana a me ka mea e pā ai ko lākou mau naʻau ponoʻī.”
Eia kā hoʻi, paʻa kona manaʻo i ke kūpono o kona koho e hoʻonohonoho hou ʻia ai ka hui. ʻO Hinaleimoana Wong-Kalu, ʻo ia kahi mea hoʻouluulu haʻi pololei i haʻalele iā OHA ma ʻOkakopa, manaʻo ʻo ia, e hāʻawi ʻia ʻo Hussey i manawa kūpono no ka hana pono ʻana aku.
“Inā e hoʻomau aʻe ana ʻo OHA me ka piʻi ʻana aʻe, a laila e hāʻawi ʻia ʻo OHA i manawa kūpono e ulu aʻe a e hoʻomohala ʻia akula ma lalo o ke alakaʻi ʻana ʻānō,” wahi āna.
Ua ʻōlelo ʻo Wong-Kalu, he mea maikaʻi kāna hana ʻana ma OHA, akā ua koho ʻo ia e haʻalele, no ka mea, manaʻo ʻo ia, e ʻoi aʻe ana kona waiwai iā OHA ma waho o ke keʻena.
He hoa paipai kaiāulu ʻo Wong-Kalu, a ua ʻike ʻo ia i ke kākau hou ʻia ʻana o nā koina o kāna ʻoihana ma lalo o ka hoʻonohonoho hou ʻana. Ua ʻōlelo akula ʻo ia, ua kohu kona mākau i ka hapalua o nā koina, a ʻaʻole pēlā ma ke koena, a manaʻo ʻo ia, e hāʻawi ʻia ka manawa kūpono i kahi kanaka ʻē aʻe ma nei kūlana.
Ua ʻōlelo akula ʻo ia, ua maopopo iā ia ka huhū o kona mau hoa hana i kēia hulihia, a ua paipai naʻe ʻo ia iā lākou e pali ke kua, e mahina ke alo, a e hana me ka ʻoi o ka hiki.
“He wahi hoʻololi ka hoʻonohonoho hou ʻana,” wahi āna. “ʻAʻole pono ka maikaʻi ʻana. ʻAʻole pono ka maikaʻi ʻole ʻana. He wahi hoʻololi nō ia. ʻO ka nīnau maoli, pēnei, ʻPehea kākou e ʻalo aku ai i ka hoʻololi ʻana ke hāʻawi ʻia ka hoʻololi iā kākou?”
